Η χώρα μας είναι κατεξοχήν μια νησιωτική χώρα με εκατοντάδες κατοικημένα και ακατοίκητα νησιά και με πάνω από 18.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής.
Θα έπρεπε λοιπόν εδώ και χρόνια, αυτό που λέμε νησιωτική ιδιαιτερότητα και πολιτικές νησιωτικότητας, που εκτός των άλλων έχουν αναγνωριστεί τόσο από τις ευρωπαϊκές συνθήκες, όσο και από το ελληνικό σύνταγμα, να έχουν βρεί αντίκρυσμα σε εφαρμοσμένες πολιτικές, με γνώμονα τη στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης.
Κάτι τέτοιο δεν έγινε ούτε από τις προ μνημονίων κυβερνήσεις, ούτε βεβαίως με τις μνημονιακές πολιτικές που επιδείνωσαν συνολικά τα προβλήματα της νησιωτικής Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια τα νησιά μας, εκτός από τις οριζόντιες περικοπές συντάξεων, μισθών, την εντεινόμενη φοροεπιδρομή κλπ, υπέστησαν την ακύρωση της όποιας πολιτικής αποκέντρωσης και περιφερειακής ανάπτυξης, που εν μέρει είχε κατακτηθεί από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα. Πολλές βασικές υπηρεσίες, όπως ΔΟΥ, ΙΚΑ, Επιθεωρήσεις Εργασίας, Τελωνεία, Ερηνοδικεία, ακόμα και γραφεία του ΕΟΤ, καταργήθηκαν ή υπολειτουργούν, ενώ και στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΕπαρχεΙα κλπ) οι υπηρεσίες συρρικνώθηκαν, με αποτέλεσμα αφενός μεν, οι πολίτες για να εξυπηρετηθούν, να μετακινούνται εκτός του τόπου κατοικίας τους και αφετέρου να εκμηδενίζονται και οι ελάχιστες δυνατότητες τοπικής ανάπτυξης. Παράλληλα οι δημόσιες πολιτικές υγείας, παιδείας, πρόνοιας απόδιαρθρώνονται συνεχώς, την ίδια στιγμή που νευραλγικοί αναπτυξιακοί κρίκοι όπως λιμάνια, αεροδρόμια, έχουν μπεί σε διαδικασίες ιδιωτικοίησης, με πρόσχημα την προσέλκυση ιδωτικών επενδύσεων. Ταυτόχρονα η νησιωτική Ελλάδα, λογω και του εξαιρετικού φυσικού της κάλλους έχει μπεί στο στόχαστρο των κάθε λογής αετονύχιδων, που εκμεταλλευόμενοι τις νομοθετικές ρυθμίσεις με τις fast truck διαδικασίες και την ελαχιστοποίηση των όρων περιβαλλοντικής προστασίας, επιδιώκουν να αποκτήσουν τις περιοχές – φιλέτα για κερδοσκοπική εκμετάλλευση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ εδώ και χρόνια, τόσο στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο, όσο και στη Βουλή και στην Ευρωβουλή, αλλά και όπου μετέχει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και στους τοπικούς κοινωνικούς φορείς, έχει επεξεργαστεί νησιωτικές πολιτικές και έχει αναδείξει προβήματα, επιδιώκοντας την προώθηση ουσιαστικών λύσεων.
Εν όψει της επικείμενης εκλογικής αναμέτρησης, θέλοντας να συμβάλλουμε και στη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης, που για μας αποτελεί και την κινητήρια δύναμη της πολιτικής και του προγράμματος μας, καταθέτουμε συνοπτικά ως βάση συζήτησης, τους παρακάτω προγραμματικούς άνονες για μια βιώσιμη νησιωτική πολιτική:
Α) Ακτοπλοϊα – Μεταφορές
Η χώρα μας είναι η μοναδική στην ΕΕ που η ακτοπλοϊα ανήκει αποκλειστικά σε ιδιωτικά συμφέροντα και ταυτόχρονα έχει τα ακριβότερα εισιτήρια. Ως εκ τούτου, κατά κανόνα η ακτοπλοϊκή διασύνδεση λειτουργεί με δύο ταχύτητες, της καλοκαιρινής – τουριστικής περιόδου που υπάρχει ικανοποιητική κάλυψη και της χειμερινής περιόδου που η κατάσταση είναι άκρως προβληματική. Επειδή ακριβώς οι μεταφορές από νησιά προς την ηπειρωτική χώρα και αντίστροφα, καθώς και η ενδοεπικοινωνία αποτελούν πρώτιστο κοινωνικό αγαθό, είναι ευθύνη της πολιτείας η διασφάλιση της καθόλο το έτος.
Μόνη λύση αποτελεί η σύσταση δημόσιου – κοινωνικού φορέα ακτοπλοϊας με συνεργασία κράτους και αυτοδιοίκησης κατά τα πρότυπα των σκανδιναβικών χωρών, που αφενός μεν θα δημιουργήσει ένα ελάχιστο δημόσιο δίκτυο συνδυασμένων μεταφορών και αφετέρου θα παρέχει συγκοινωνιακό έργο, διαμορφώνοντας το πλαίσιο λειτουργίας για όλους τους παρόχους του ακτοπλοϊκού έργου.
Β) Θεσμοθέτηση Χωροταξικού Σχεδιασμού ανά νησί.
Μέχρι σήμερα, είτε ο εθνικός, είτε ο περιφερειακός σχεδιασμός, είτε ακόμη και τα ειδικά χωροταξικά για τον Τουρισμό, για τις ΑΠΕ κλπ, είτε ακόμα και τα επιμέρους Π.Δ. ή και αυτά που καθορίζουν τις ΖΟΕ (Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου) ή και τα ΣΧΟΟΑΠ, δεν έλυσαν ουσιαστικά το πρόβλημα, αφού αναφέρονται αφενός μεν σε πολύ μικρό ποσοστό της νησιωτικής επικράτειας, ενώ ταυτόχρονα έχουν καταστεί ατελέσφορα, αφού δεν υπήρξε πολιτική βούληση ουσιαστικής εφαρμογής. Το κυριότερο όμως είναι ότι όχι μόνο δεν θέλησαν να αντιμετωπίσουν πολιτικές περιβαλλοντικής αλλοίωσης, αλλά ενίσχυσαν την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη χωρίς όρους και όρια. Ο χωροταξικός σχεδιασμός ανά νησί, είναι το μοναδικό μέσο για να υπάρξουν συγκεκριμένες ζώνες με αντίστοιχες χρήσεις γης και όρους δόμησης, που σε συνδυασμό με τη σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης και τη σχεδιασμένη επέκταση των παλιών οικισμών, θα δημιουργήσουν σταθερές βάσεις για ισόρροπη βιώσιμη ανάπτυξη.
Γ) Ποιοτικός Τουρισμός με σεβασμό στο περιβάλλον
Ο Τουρισμός που γνωρίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες, παρότι μαζικός, τείνει να ξεπεράσει τα όρια του, δεδομένου ότι αναπτύχθηκε άναρχα και συγκυριακά και όχι βάσει σχεδίου και συγκεκριμένων πολιτικών. Για να υπάρξει μακροχρόνια αναπτυξιακή στρατηγική απαιτούνται πρώτον, ποιοτικές υπηρεσίες και δεύτερον, ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του κάθε τόπου, έτσι ώστε να αναπτυχθούν εναλλακτικές μορφές, που θα φέρουν και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Αυτό προϋποθέτει το σεβασμό τόσο του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου, όσο και της πολιτιστικής κληρονομιάς και της ιστορίας μας. Προϋποθέτει δηλαδή ένα τουρισμό, που δεν θα είναι μονοκαλλιέργεια, αλλά οργανικό στοιχείο ισόρροπης ανάπτυξης και αξιοποίησης των τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων.
Δ) Στήριξη του πρωτογενούς τομέα
Ενας ανεπτυγμένος πρωτογενής τομέας (γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, αλιεία), μπορεί να αποτελέσει βασικό μοχλό και της τουριστικής ανάπτυξης και βεβαίως να στηρίξει σημαντικές θέσεις εργασίας και όχι μόνο σε εποχιακή βάση. Η στήριξη της πρωτογενούς παραγωγής είτε με υποδομές (σφαγεία, ελαιοτριβεία κλπ), είτε με πολιτικές μείωσης του κόστους παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων, αποτελεί πλέον μονόδρομο για τη βιώσιμη νησιωτική παραγωγική ανασυγκρότηση
Ε) Δημόσιες Κοινωνικές Υποδομές
Η ύπαρξη δημόσιων κοινωνικών υποδομών υγείας, παιδείας, πρόνοιας, αποτελεί όρο εκ των ουκ άνευ, για να στηριχθεί η ζωή και η παραμονή όλων των ηλικιακών κατηγοριών του πληθυσμού στα νησιά, καθόλη τη διάρκεια του χρόνου. Ταυτόχρονα αποτελεί βασικό πόλο έλξης του τουρισμού, αφού αποτελεί καθοριστικό παράγοντα ασφάλειας.
Οι μνημονιακές πολιτικές με τις δραστικές περικοπές των κονδυλίων, πρέπει πολύ γρήγορα να αποτελέσουν παρελθόν, για να επιστρέψει τόσο στους μόνιμους κατοίκους, όσο και στους επισκέπτες το αίσθημα ασφάλειας που έχει χαθεί.
Στ) Περιβαλλοντικές Υποδομές
Στα νησιά μας, παρότι τα τελευταία χρόνια πέρασαν ευρωπαϊκά κονδύλια πολλών εκατομ. ευρώ, οι περιβαλλοντικές υποδομές (νερό, λύμματα, απορρίμματα), συνεχίζουν να αποτελούν πρόβλημα, αφού είτε δεν υπήρξαν πολιτικές ολοκληρωμένης διαχείρισης, είτε υλοποιήθηκαν έργα και εγκαταστάσεις που έμειναν ασυντήρητα. Ιδιαίτερα στο θέμα των απορριμμάτων, κινδυνεύουμε να επωμιστούμε τα γνωστά πρόστιμα από το ευρωπαϊκό δικαστήριο, με απρόβλεπτες συνέπειες τόσο στην περικοπή χρηματοδοτήσεων, όσο και στην ολοκλήρωση των αναγκαίων υποδομών.
Η ολοκληρωμένη διαχείριση του υδάτινου δυναμικού, δεν μπορεί να αρκείται στις αφαλατώσεις και μάλιστα χωρίς τη χρήση των ΑΠΕ, αλλά απαιτεί την πολύπλευρη εφαρμογή της, μέσω μικρών ανασχετικών φραγμάτων, λιμνοδεξαμενών, αλλά και υποχρεωτικής κατασκευής ομβροδεξαμενών στα νέα, αλλά και στα παλαιά σπίτια.
Σε ότι δε αφορά τα απόρρίμματα, η μόνη αποτελεσματική επιλογή είναι η ολοκληρωμένη διαχείριση με διαλογή στην πηγή, κομποστοποίηση, διαχωρισμό των ανακυκλώσιμων και μεταφορά ενός μικρού υπολοίπου στους ΧΥΤΥ (Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων), ενώ οι εγκαταστάσεις των βιολογικών καθαρισμών απαιτούν σωστή χωροθέτηση και συντήρηση, με στόχο την επαναχρησιμοποίηση των λυμμάτων για συγκεκριμένες χρήσεις, πλήν πόσιμου νερού
Ζ) Ενέργεια
Το ενεργειακό δυναμικό της νησιωτικής Ελλάδας σε ότι αφορά τη δυνατότητα χρήσης των ΑΠΕ είναι κυρίως λόγω αέρα και ήλιου πολύ ισχυρό, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα νησιά πρέπει να μετατραπούν σε εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αντίθετα η μέγιστη αξιοποίηση των ΑΠΕ πρέπει να σεβαστεί τα όρια του τοπίου και της φέρουσας ικανότητας του κάθε νησιού, έτσι ώστε η ανανεώσιμη ενέργεια να μην αποβεί σε βάρος του περιβάλλοντος και της αισθητικής του τοπίου, που αποτελεί και το βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα που διασφαλίζει μακροπρόθεσμα την τουριστική και οικονομική ανάπτυξη του νησιωτικού χώρου. Κατά συνέπεια ο χωροταξικός σχεδιασμός, προϊόν της διαβούλευσης με την τοπική αυτοδιοίκηση και τις τοπικές κοινωνίες, θα πρέπει να πάρει υπόψη του και τις δυνατότητες χωροθέτησης και χρήσης των ΑΠΕ. Εξίσου σημαντικό είναι η χρήση τους, να μην είναι αντικείμενο κερδοφόρας εκμετάλλευσης ιδιωτικών συμφερόντων, αλλά υπέρ του κοινωνικού συνόλου με δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα.
Οι παραπάνω άξονες αποτελούν κατά τη γνώμη μου, μια πρώτη περιγραφική προσέγγιση για χάραξη των πολιτικών νησιωτικότητας, που αποτελεί όρο επιβίωσης του νησιωτικού χώρου. Ομως για να υλοποιηθούν, χρειάζεται να προχωρήσουν τάχιστα οι τρείς παρακάτω προϋποθέσεις:
1) Να καταργηθούν τα μνημόνια, που ακυρώνουν πλήρως τη δυνατότητα άσκησης νησιωτικών πολιτικών, αφού με τα οριζόντια μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής ισοπεδώνουν τα πάντα και δεν αναγνωρίζουν καμιά ιδιαιτερότητα. Πόσο μάλλον που στοχεύουν ακόμα και στην κατάργηση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στο Αιγαίο, κάτι που έχει αναγνωρίσει και η ίδια η Ε.Ε., αφού κατανοεί τις άνισες συνθήκες παραγωγής και εμπορίας των προϊόντων και λειτουργίας των επαγγελματιών σε σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα
2) Να προχωρήσουν σε όλα τα επίπεδα οι επεξεργασίες και η χάραξη πολιτικών νησιωτικότητας, έτσι ώστε αυτές ναγίνουννστόχοι διεκδίκησης σε εθνικόνκαι ευρωπαϊκό επίπεδο
3) Στο όνομα της νησιωτικής ιδιαιτερότητας, να διεκδικηθούν από την Ε.Ε. πρόσθετοι πόροι, ως ένα «Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Νησιωτικής Ελλάδας»
Ο ΣΥΡΙΖΑ σε συνεχή διαβούλευση με την Αυτοδιοίκηση, τα Επιμελητήρια, τα Εργατικά Κέντρα, τους Αγροτικούς Συνεταιρισμούς, τους Επαγγελματικούς Φορείς και τους τοπικούς κοινωνικούς φορείς, θα διεκδικήσει αγωνιστικά την πραγμάτωση των παραπάνω στόχων.
Νίκος Συρμαλένιος
Βουλευτής Κυκλάδων ΣΥΡΙΖΑ